ساختمان‌سازی یکی از پیش‌نیازهای زندگی در شهرهاست اما مصالحی که یک ساختمان با آن ساخته میشود، باید از محل تولید به محل پروژه حمل شود و ضایعاتی که در مراحل مختلف ساخت تولید میشود، باید از محل پروژه خارج شود. کامیون کمپرسی نقش مهمی در این چرخه ایفا میکند. مطلب پیش‌‌رو را به پاسخ پرسش کمپرسی چیست؟ اختصاص می‌دهیم و با انواع، کاربردها و جزییات بیشتر در مورد ماشین کمپرسی آشنا می‌شویم. در ادامه با بلاگ ترابرنت همراه باشید.
کمپرسی چیست؟
کامیون کمپرسی که در مکالمات روزمره پیمانکاران ساختمانی و شرکت‌های حمل و نقل از آن با لفظ کمپرسی هم یاد میشود، یک نوع ماشین سنگین و نیمه سنگین، یکی از انواع کامیون است که بارگیری، حمل و تخلیه مصالح ساختمانی، مثل شن، ماسه، گچ، زباله و نخاله را سریع‌تر میکند. چیزی که در کامیون کمپرسی بیشتر به چشم می‌آید یک جک هیدرولیکی است که وظیفه‌اش افزایش ارتفاع بارگیر و خروج مواد حمل شده است.
در کنار کامیون کمپرسی ، نوع بزرگتر و قوی‌تر آنها برای کارهای معدنی یا در پروژههای جاده‌سازی به کار گرفته میشود که به آن دامپتراک (DumpTruck) می‌گویند. این واژه ترکیبی از دو واژه انگلیسی دامپ به معنی بیرون ریختن و تراک به معنی کامیون است. دامپتراک قادر است از 100 تا 300 تن خاک، مواد معدنی یا سایر بارهای فله‌ای را جابجا کند.
نحوه عملکرد سیستم کمپرسی (هیدرولیک و مکانیکی)
در اغلب کامیون های کمپرسی جدید از جک بالابرنده هیدرولیک استفاده میشود. این جک حاوی یک ماده روغنی است. در این مدل با فشار روغن، پیستون به سمت جلو حرکت میکند و باعث حرکت بارگیر به سمت بالا میشود. ماشینهای قدیمی‌تر احتمالا جک مکانیکی دارند که حاوی اجزایی مثل پولی، چرخ‌دنده، زنجیر چرخ، پیچ و مهره است. عملکرد جک مکانیکی نسبت به نوع هیدرولیکی آن ضعیف‌تر است و برای حمل بارهای سنگین از آن استفاده نمی‌کنند.
آشنایی با انواع کمپرسی (دامپتراک)
کامیون کمپرسی بر اساس اینکه کجا قرار است به کار گرفته شود و چه نوع باری قرار است حمل کند، انواع مختلفی دارد. بعضی از دامپتراک‌ها برای حمل بار در جاده‌ها و برخی دیگر به جابجایی بار در مناطق بدون جاده کمک می‌کنند. در ادامه انواع کامیون‌های کمپرسی را معرفی می‌کنیم.
کامیون کمپرسی
ماشین کمپرسی که معمولا توسط مدیران پروژههای ساختمانی درخواست میشود؛ یا تریلی است یا در گروه کامیون تک و جفت قرار می‌گیرد. در ساختمان‌های کوچکتر خاور یا نیسان کمپرسی هم برای حمل بار نخاله و زباله‌های ساختمانی به کار گرفته می‌شوند.
ظرفیت حمل بار کامیون کمپرسی در تریلی تا 30 تن است. در خاور کمپرسی 6 تن شن و ماسه را به راحتی می‌توان حمل کرد. در نیسان کمپرسی هم حداکثر 2 تن بار فله‌ای را می‌توانید از مبدأ به مقصد ارسال کنید.
کمپرسی مفصلی
این ماشین به صورت تخصصی برای زمین‌های ناهموار طراحی شده است. این دامپتراک در سطوح شیب‌دار، گل‌آلود و سنگلاخ به خوبی حرکت میکند. مدل حرکت این ماشین شبیه به یک مار است و چون قسمت بارگیر و قسمت کابین راننده از طریق مفصل لولایی به همدیگر متصل شده‌اند، این انعطاف‌پذیری به وجود می‌آید. یکی از برندهای معروف تولیدکننده این کامیون شرکت Moxy Engineering است که بر همین اساس ممکن است بشنوید که به این کامیون «موکسی کامیون» هم می‌گویند.
ظرفیت حمل بار در کمپرسی مفصلی (Articulated Dump Trucks) بین 25 تا 50 تن است. ما این کمپرسی را بیشتر در پروژههای آسمان‌خراش، معادن، سایت‌های جنگلبانی و مراتع وسیع کشاورزی می‌بینیم. یکی دیگر از قابلیتهای کاربردی این ماشین هم توان بارگیری و تخلیه در شرایط آب و هوایی بارش برف، تندبار و رگبار است.
کمپرسی آفرود
کمپرسی آفرود (off-road dump truck) که به آن کمپرسی خارج از جاده هم گفته میشود، یک دسته‌بندی کلی برای ماشینهای کمپرسی است که خارج از جاده‌ها استفاده می‌شوند. این ماشین‌ها دارای موتور قدرتمند و گیربکس با کیفیتی هستند که منجر به گشتاور بالا، کشش بیشتر و عملکرد بهتر در ماشین میشود.
کمپرسی آفرود بیشتر در مناطق کوهستانی، بیابانی و جنگلی به کار گرفته میشود. ظرفیت حمل بار این ماشین بین 25 تا 250 تن است که البته به ابعاد ماشین نیز بستگی دارد. با توجه به ظرفیت بالای حمل بار در این کمپرسی، تیم‌های نجات هم می‌توانند در بعضی از عملیات‌های امداد از آن استفاده کنند. نمونه بارز آن جمع‌آوری برف‌های انباشته شده پس از سقوط بهمن در کوهستان‌های برف‌گیر است که میتواند به نجات جان افرادی که زیر بهمن گرفتار شده‌اند کمک کند.
دامپتراک زنجیری
دامپتراک زنجیری چرخ ندارد. سیستم حرکت این ماشین کمپرسی شبیه به تانک است و برای جمع‌آوری ماسه یا خاک در مناطق ساحلی یا مردابی که جنس خاک نرم است مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود زنجیر در زیر چرخ‌ها باعث توزیع یکنواخت وزن کمپرسی میشود و از فرورفتگی ماشین در گل و لای جلوگیری میکند.
این ماشین بیشتر وقتی به دردتان می‌خورد که وزن بار قابل حمل تا 20 تن باشد. در غیر این صورت کمپرسی مفصلی هم میتواند برای خاکبرداری با وزن بیشتر از 20 در سطوح ناهموار مورد استفاده قرار بگیرد.
تریلی کمپرسی
شاید هنوز این سوال وجود داشته باشد که کمپرسی چیست؟ اینجا می‌توانیم به تریلی کمپرسی هم اشاره کنیم. تریلی کمپرسی برای حمل نخاله‌ها و ضایعات ساختمانی در پروژههای برج‌سازی استفاده میشود و از مزیتهای آن بارگیری و تخلیه سریع است که به افزایش سرعت در فرایند ساختمان‌سازی کمک میکند.
این مدل از تریلی امکان حرکت در سطوح گل و آلود، ساحلی یا سنگلاخ را ندارد و کاربرد عمده آن در پروژههای ساختمانی داخل شهر یا حمل ضایعات معدن‌های کوچک در مناطق بین شهری است. حداکثر ظرفیت تریلی کمپرسی به 25 تا 30 تن می‌رسد.
اجزای اصلی کمپرسی (ماشین دامپتراک)
شاسی و بدنه
ماشینهای کمپرسی از نظر شاسی به دو نوع متصل و غیر متصل تقسیم می‌شوند. شاسی متصل به این معنی است که اتاق کمپرسی و بخش کابین راننده، هر دو روی یک شاسی سوار شده‌اند. در شاسی غیر متصل بخش بارگیر و کابین راننده روی سطوح جداگانه سوار شده‌اند اما از طریق یک مفصل لولایی به همدیگر متصل شده‌اند. کمپرسی با شاسی متصل یا یکپارچه انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به کمپرسی با شاشی غیر متصل دارد.
سیستم هیدرولیک
جک هیدرولیکی از مهم‌ترین بخش‌های کامیون دامپتراک است. کنترل جک هیدرولیکی در اختیار راننده است و بازوهای جک با فشار روغن داخل جک به بالا یا پایین حرکت می‌کنند تا شیب مورد نظر برای خروج مواد از بارگیر و ریختن آنها روی زمین به دست بیاید. همان‌طور که قبلا گفتیم جک هیدرولیکی نسبت به جک مکانیکی کارایی بیشتری دارد.
کابین راننده
کابین راننده محل استقرار راننده و کنترل عملکردهای مختلف ماشین است. در دامپتراک زنجیری این فضا کوچکتر است اما در تریلی فضای بزرگتری در اختیار راننده قرار دارد. تعویض دنده‌ها، کنترل فرمان و هدایت جک بالا برنده همگی در کابین راننده انجام می‌شوند.
سیستم‌های ایمنی و کنترل
از آنجایی که تناژ باری که با کمپرسی بارگیری، حمل و تخلیه میشود، زیاد است و ساختار بار به صورت فله‌ای است. سیستم‌های ترمز هیدرولیکی، ترمز اضطراری، سنسور هشدار اضافه بار، بدنه مقاوم در برابر واژگونی، قفل کف بارگیر برای جلوگیری از افتادن ناگهانی بارگیر، حسگر عدم توزیع متعادل بار، دوربین 360 درجه، حسگر اشیا نزدیک به ماشین، کنترل درجه افزایش ارتفاع بارگیر در هنگام تخلیه، کیسه هوا، سیستم کنترل کشش در سطوح لیز، هشدار دنده عقب، سیستم اطفای حریق خودکار بخشی از ساز و کارهای ایمنی تعبیه شده در ماشین کمپرسی هستند که البته همه این امکانات در همه مدل‌ها وجود ندارد.
کاربردهای ماشین کمپرسی چیست؟
- حمل سنگریزه و خاک
- حمل شن و ماسه و گچ
- حمل نخاله و ضایعات ساختمانی
- حمل ضایعات معدنی
مزایا و معایب کامیون کمپرسی
مزایا
- بارگیری سریع
- تخلیه سریع
- حمل بار فله‌ای در وزن زیاد
- حرکت در سطوح ناهموار (بعضی از مدل‌ها)
- افزایش سرعت ساختمان‌سازی
معایب
- عدم امکان ورود به معابر شهری (بعضی از مدل‌ها)
- مصرف سوخت بالا
- هزینه نگهداری زیاد
- مانورپذیری کم
- خسارت به جاده به دلیل وزن زیاد
راهنمای انتخاب کمپرسی مناسب برای حمل بار
تا اینجا مدل‌های مختلف ماشین کمپرسی را معرفی کردیم و تلاش کردیم به سوال کمپرسی چیست ، پاسخ کاملی بدهیم. اما بعد از شناخت مدل‌ها، امکانات و جزییات آنها به این نقطه می‌رسیم که کدام یکی از این ماشین‌ها میتواند برای حمل بار مناسب‌تر باشد. در ادامه با توجه چند معیار مختلف، ماشین مناسب را انتخاب می‌کنیم.
بررسی نیازهای پروژه
از آنجایی که یکی از کاربردهای اصلی کمپرسی، حمل مصالح و ضایعات ساختمانی برای بهینه‌سازی ساخت و ساز است، در نتیجه توجه به بررسی نیازهای پروژه یکی از معیارهایی است که به انتخاب کمپرسی کمک میکند. در سناریوی ساخت چندین بلوک مسکونی در یک شهرک ساحلی رو به دریا، به ماشینی نیاز دارید که ظرفیت حمل بار بیشتر از 25 تن داشته باشد و از طرفی بتواند روی خاک نرم مناطق ساحلی حرکت کند. اما برای عملیات خاکبرداری یک ساختمان 4 طبقه در حومه یک شهر با آب و هوای گرم و خشک، یک تریلی کمپرسی میتواند نیاز شما را به خوبی رفع کند.
از یک زاویه دیگر هم می‌توانیم نیازهای پروژه را بررسی کنیم. بعضی از پروژههای ساختمانی در مرحله سفت کاری هستند و به همین مناسبت پیمانکار روزانه به تعداد بیشتری ماشین کمپرسی نیاز دارد. در این شرایط به جای استفاه از خاور کمپرسی می‌توان از تریلی کمپرسی استفاده کرد که هم باعث کاهش هزینه و هم جابجایی بیشتر بار در محل پروژه میشود.
اما برخی دیگر از ساختمان‌ها در مرحله نازک کاری هستند و میزان مصالح ساختمانی و ضایعات تولیدی در پروژه به مراتب کمتر است. در این شرایط استفاده از کمپرسی کوچکتر هم میتواند قابل توجیه باشد.
مقایسه انواع کمپرسی‌ها
ما در جدول پایین سعی کردیم کمپرسی‌های مختلف را کنار همدیگر قرار دهیم. بررسی اطلاعات این جدول هم میتواند به شما در انتخاب ماشین کمپرسی یا دامپتراک مناسب کمک کند.
| نوع کامیون / ویژگی | ظرفیت حمل بار (تن) | ابعاد (طول به متر) | مصرف سوخت در صد کیلومتر بر حسب لیتر |
|---|---|---|---|
| کامیون کمپرسی | 30 | حداکثر 7.4 | 9.26 |
| کمپرسی مفصلی | 50 | حداکثر 12 | 20 تا 70 |
| کمپرسی آفرود | 250 | حداکثر 15 | 30 تا 50 |
| دامپتراک زنجیری | 20 | حداکثر 8 | — |
| تریلی کمپرسی | 35 | حداکثر 10.8 | بین 25 تا 60 |
بودجه و ملاحظات مالی
یکی دیگر از فاکتورهای تعیین کننده در هنگام انتخاب کمپرسی مناسب میزان بودجه‌ای است که برای حمل بار در نظر گرفته شده است. این بودجه در پروژههای برج‌سازی یا انبوه‌سازی در شهرک‌ها احتمالا بیشتر از یک ساختمان چند طبقه در مرکز شهر است. بر اساس بودجه‌ای که در نظر گرفته‌اید، می‌توانید از بین کامیون تا نیسان کمپرسی حق انتخاب داشته باشید. به نظر می‌رسد استفاده از کمپرسی مفصلی و کمپرسی‌های ویژه خاکبرداری در مناطق معدنی هزینه بیشتری داشته باشند که اگر در هزینه‌های پروژه شما پیش‌بینی شده باشند، می‌توانید از آنها نیز استفاده کنید.
کاربردهای کمپرسی در صنعت حمل و نقل
اگر هنوز هم کسانی هستند که می‌پرسند کمپرسی چیست ، شاید در مورد کاربردهای آن به اندازه کافی نمی‌دانند. خوب است بدانید که مواد اساسی ساخت یک ساختمان از جمله شن، گچ، ماسه، خاک سنگ، آهک و … همگی از طریق انواع دامپتراک از معدن‌ها یا کوهستان‌ها بارگیری شده و سپس در محل پروژههای عمرانی تخلیه می‌شوند.
علاوه بر کاربردهای عمرانی، گاهی اوقات این ماشین‌ها کاربردهای دیگری هم دارند که از جمله آنها بارگیری سریع مقادیر زیادی از خاک، برف یا هرگونه ماده انباشته شده با ساختار ذره‌ای است که باید جابجا شود. این موضوع در امدادرسانی در هنگام بحران‌های مختلف بسیار مهم و ارزشمند است.
معروف‌ترین مدل‌های کامیون کمپرسی در ایران
کمپرسی مخصوص حمل نخاله ساختمانی
کاربرد این ماشین همان‌طور که از نامش پیداست، خروج نخاله ساختمانی از محل پروژه و انتقال به محل دیگری است که باعث بهبود فضای کار در پروژه میشود.
کمپرسی سنگین
کمپرسی سنگین بیشتر در پروژههای برج‌سازی یا ساخت آسمان‌خراش به کار گرفته میشود. قابلیت حمل بار بیشتری دارد و موتور آن هم توان بیشتری برای حمل بار دارد.
کمپرسی دو محور
این نوع از ماشین کمپرسی بیشتر برای حمل بارهایی با وزن متوسط رایج است و در داخل شهرها هم از آن استفاده می‌کنند. راننده این ماشین قدرت مانورپذیری بیشتری دارد.
کمپرسی سه محور
برای حمل بارهای سنگین وقتی که مبدأ در یک استان و مقصد در استان دیگری باشد به کار می‌رود. این ماشین کمپرسی قدرت و استحکام بیشتری نسبت به نوع دو محور دارد.
کمپرسی معدنی
با توجه به تعداد زیاد معادن مختلف در ایران، یکی دیگر از ماشینهای رایج برای حمل بار معدنی، کمپرسی معدنی است. این ماشین در محل معادن آماده بارگیری هستند و مواد معدنی را به شهرها یا شهرک‌های صنعتی اطراف معدن ارسال می‌کنند.
نکات ایمنی در استفاده از کمپرسی‌ها
بازرسی‌های دوره‌ای
شرکت‌های باربری که ماشین دامپتراک دارند، از رانندگان می‌خواهند که ترمز‌ها و چرخ‌ها را به صورت دوره‌ای بررسی کنند. البته بررسی جک هیدرولیک و زاویه باز و بسته شدن بارگیر هم از دیگر مواردی است که باید به صورت دوره‌ای توسط راننده بازبینی شود. همچنین بازرسی مستمر حسگرهای مختلفی که داخل ماشین نصب شده‌اند هم به افزایش ضریب ایمنی در هنگام حمل بار کمک میکند.
رعایت ظرفیت مجاز بار
داشتن اضافه بار خطر واژگونی ماشین کمپرسی را افزایش می‌دهد یا دست‌کم باعث آسیب به سیستم کمک‌فنرهای ماشین میشود. همان‌طور که در جدول بالا نشان داده شد، لازم است میزان حداکثر ظرفیت مجاز حمل بار در هر کدام از ماشین‌ها در نظر گرفته شود.
یکی دیگر از مخاطرات رعایت نکردن حد مجاز بارگیری، آسیب به آسفالت جاده‌ها است. وزن بالای ماشین به همراه بار، به ترک و شکستگی آسفالت منجر میشود و به مرور زمان تعداد چاله‌های درون جاده را افزایش می‌دهد که در نهایت باعث صدمه به خود ماشین میشود.
آموزش‌های لازم برای رانندگان
رانندگان دامپتراک صرفا راننده نیستند بلکه تا حدودی نقش تکنسین ماشین را هم بازی می‌کنند. لازم است شخصی که دامپتراک یا ماشین کمپرسی را هدایت میکند، ضمن اینکه از قابلیتهای ماشین آگاه است و تجربه کافی دارد، از مقررات محیط پروژه عمرانی نیز اطلاع داشته باشد. علاوه بر این با توجه به اینکه در بیشتر زمان‌ها مبدأ و مقصد حرکت کامیون‌های کمپرسی به سمت پروژههای ساختمانی است، انتظار می‌رود رانندگان استانداردهای مربوط به سلامت و ایمنی کار نیز رعایت کنند تا میزان آسیب به خودشان و دیگران را به پایین‌ترین حد ممکن برسانند.
سؤالات متداول
بر اساس مطالبی که در این مقاله گفته شده، کمپرسی مفصلی دارای یک شاسی غیر متصل است. به عبارت دیگر، کابین راننده و بخش بارگیر در دو سطح جداگانه هستند و ارتباط بین آنها از طریق یک مفصل لولایی برقرار میشود. از نظر مانورپذیری نیز حرکت کمپرسی مفصلی در سنگلاخ، ساحل، گل‌آلود و شیب‌دار آسان‌تر است.
بارگیری و تخلیه سریع از مزیتهای اصلی ماشینهای کمپرسی است که معمولا در جواب به پرسش کمپرسی چیست هم به این مزیتها اشاره میشود. علاوه بر این، حرکت در سطوح ناهموار هم یکی دیگر از قابلیتهای منحصر به فرد ماشینهای کمپرسی مفصلی است که عملیات خاکبرداری یا خاکریزی در نقاط کوهستانی و جنگلی را تسهیل میکند.
معمولا برای حمل مصالح و نخالههای ساختمانی از جمله شن، ماسه، گچ، سنگریزه، آهک و خاک از دامپتراک یا کمپرسی استفاده میشود. البته گاهی اوقات دیده شده که این ماشین برای حمل هر گونه زباله نیز به کار رفته است.
ظرفیت بار یک کامیون کمپرسی حداکثر 30 تن است. بارگیری بیشتر از این مقدار خطر تصادف و واژگونی ماشین در مسیر حمل را افزایش می‌دهد.
کامیون کمپرسی میتواند از نوع تک، جفت یا خاور باشد که هر کدام ظرفیت حمل بار متفاوتی دارند و طول بارگیر آنها نیز با همدیگر فرق میکند. کامیون کمپرسی حداکثر 30 تن بار و تریلی کمپرسی حداکثر 35 تن بار را حمل میکند. برای مسافتهای بیشتر، تریلی کمپرسی با اطمینان خاطر بیشتری بار را حمل میکند در حالیکه در مسیرهای کوتاهتر استفاده از کامیون کمپرسی میتواند هزینهها را کاهش دهد.
نقطه پایان
انسان‌ها زندگی شهری را با ساختن خانه آغاز کرده‌اند. خانه‌سازی نیاز به مصالح دارد و در پایان هر مرحله از ساخت، نخاله یا زباله‌هایی تولید می‌شوند که باید از محل ساخت دور شوند. علاوه بر این باید راهکار قابل اعتمادی برای رساندن مصالح مورد نیاز به آن محل نیز وجود داشته باشد. ماشین کمپرسی در انواع مختلف توانسته به این نیاز پاسخ دهد.
در این مطلب انواع کامیون کمپرسی یا دامپتراک را همراه با جزییات و کاربردی که دارند، معرفی کردیم و سپس سراغ مزایا و معایب این ماشین‌ها رفتیم و به اجزای مختلف این ماشین‌ها نیز اشاره کردیم.
متوجه شدیم که کامیون‌های کمپرسی از 30 تا 250 تن بار را حمل می‌کنند و می‌توانند در محل معادن و سایت‌های عمرانی مورد استفاده قرار بگیرند. در نهایت به این نکته اشاره کردیم که با توجه به میزان مصرف سوخت، ظرفیت بار و بودجه موجود می‌توانید بهترین ماشین کمپرسی را انتخاب کنید.
